آیا کودکان هم وسواس دارند؟

درباره وسواس فکری-عملی

این اختلال جزو اختلالات اضطرابی به شمار می آید. بچه هایی که وسواس دارند دائما گرفتار این هستند که چه چیزهایی مضر، خطرناک، اشتباه و کثیف است یا فکرشان مشغول این است که چه چیزهای بدی در انتظارشان است.

افرادی که وسواس دارند افکار ناراحت کننده و ترسناک دارند که وسواس نامیده می شود. این افکار یکدفعه به ذهن فرد می آید و به سختی می توان آن را از ذهن دور کرد. بچه هایی که وسواس دارند شاید نگران این هستند که کارها و رفتارشان " به ترتیب " یا " فقط درست " باشد. آن ها نگران از دست دادن هستند و به همین علت گاهی وسایلی برای خود جمع می کنند و کلکسیون درست می کنند که این کلکسیون ها از نظر برخی بیهوده است و در واقعیت هم این کلکسیون ها فایده ای ندارند.

برخی افراد وسواسی میل به انجام برخی کارها به صورت تکراری دارند که وسواس عملی نامیده می شود. این کارها برای دور کردن افکار وسواسی از خودشان است. گویی می خواهند افکار ترسناک را از خود دور کنند و رفتارهای تکراری کنند تا حس کنند اوضاع امن است و هر چیزی جای خودش است.

بچه ها ممکن است به سختی بتوانند علت وسواس های عملی یا تشریفات خود را توضیح دهند و آن ها می گویند که آن کار را به علت دیگر یا علت خاصی انجام نمی دهند. ولی به طور عمومی با انجام تشریفات، افراد سعی می کنند اضطراب را رها کنند و مطمئن شوند که اتفاق بدی نمی افتد.

تفکر وسواسی مانند سیستم هشدار دهنده بیش از حد فعال است. افزایش اضطراب یا نگرانی آنقدر قوی است که کودک احساس می کند که باید کارها را مانند یک وظیفه انجام دهد و ساعت ها به آن فکر کند و این حالت باعث مشکلاتی در زندگی روزمره او می شود.

بیشتر بچه هایی که وسواس دارند می دانند که واقعا نبایند رفتارهایشان را بارها تکرار کنند ولی اضطراب و احساس اجبار برای تکرار رفتار آن قدر قوی هست که نمی توانند آن را خنثی کنند و اغلب رفتارها استرس را کاهش می دهند ولی به طور موقت.

دکترها و دانشمندان نمی دانند که دقیقا چگونه علت وسواس را توضیح دهند. البته تحقیقات اخیر باعث شده است که دانشمندان بهتر علل بالقوه را تشخیص دهند.

شواهد نشان می دهند که وسواس ارثی هست. یعنی در یک خانواده در بیش از یک فرد دیده می شود. این که در خانواده کسی وسواس دارد به این معنی نیست که بقیه هم قطعا وسواس خواهند داشت ولی احتمال قوی تر است و زمینه وجود دارد.

رفتارهای وسواسی معمول در کودکان

وسواس می تواند زندگی روزانه کودکان را سخت کند و این مسئله بر روی خانواده تاثیر بگذارد. وسواس های فکری و عملی وقت زیادی از کودکان می گیرند و در زندگی عادی آنان خلل ایجاد می کند. مثلا آن ها نمی توانند به قدر کافی بر تکالیف مدرسه و کارهای دیگر وقت بگذارند زیرا رفتارهای وسواسی به صورت وظیفه در می آید و قدرت لذت بردن از زندگی را از فرد می گیرد.

علاوه بر احساس ناکامی و گناهی که کودکان دارند به خاطر کنترل نکردن رفتار و افکارشان، از کمبود اعتماد به نفس رنج می برند. و احساس خجالت و شرم از محتوای افکار و احساساتشان دارند. تا زمانی که به غیر واقعی بودن افکارشان پی نبرند یا اینکه متوجه غیر واقعی بودن وسواس های عملی یا تشریفاتشان نشوند نمی توانند از این احساسات جلوگیری کنند.

آنان اغلب احساس فشار می کنند به خاطر اینکه فرصت کافی برای کارهایشان ندارند. کودک ممکن است بی قرار شود زیرا احساس اجبار می کند برای انجام وسواس های عملی و تشریفات اجباری که دارد و گاهی باید تا نیمه شب بیدار بماند تا از پس این ها بر بیاید.

کودکان وسواسی تمرکز کمی دارند و نمی توانند به خوبی بر مسائل روزمره توجه کنند زیرا افکار مخرب دارند.

بین نوجوانان و کودکان وسواس های فکری معمول عبارتند از:

ترس از میکروب و کثیفی

ترس از آلودگی

نیاز به تقارن، نظم، و دقت

وسواس های مذهبی

اشتغال ذهنی با ایرادهای بدن

اعداد خوش یمن و بد یمن

افکار جنسی یا تهاجمی

ترس از بیمار شدن یا آسیب به خودشان یا نزدیکانشان

دل مشغولی درباره وسایل خانه

صداها یا کلمات مخرب

وسواس های عملی معمول بین نوجوانان و کودکان

آداب و رسوم نظافت مانند شستن دست، حمام کردن و شستن دندان البته به صورت وسواسی و تکراری

تشریفات تکراری مانند رفتن و بیرون آمدن از در خانه، نیاز به رفتن از مسیر مشخص، دوباره خواندن، دوباره نوشتن و پاک کردن

چک کردن گاز و در خانه و مطمئن شدن از اینکه در قفل است و گاز خاموش است

تشریفاتی برای تمیز کردن و خنثی کردن تماس با فرد یا شیء آلوده

آداب و رسوم لمس کردن مثل لمس کردن با دست کش یا با ترتیبات خاص

تشریفاتی برای جلوگیری از آسیب به خود و دیگران

سفارش یا تنظیم اشیا

تشریفات شمارش

جمع آوری و کلکسیون کردن اشیا به درد نخور

در مقاله بعد درباره نشانه ها، تشخیص و درمان وسواس در کودکان خواهیم گفت.