روان درمانی شناختی رفتاری

رواندرمانی شناختی-رفتاری

رواندرمانی شناختی- رفتاری یکی از انواع رواندرمانی است. ابتدا برای درمان افسردگی ایجاد شد ولی الان برای بیماری های روانی زیادی کاربرد دارد. این روش درمانی برای حل کردن مشکلات کنونی کاربرد دارد و تفکر و رفتار ناکارآمد را تغییر می دهد. نام این روش اشاره دارد به ترکیب رفتار درمانی و شناخت درمانی. این روش درمانی بر اساس اصول رفتار درمانی و شناخت درمانی بنا نهاده شده است. حالا رفتار درمانی چیست؟ روش های درمانی که رفتارهای ناکارآمد را با روش های مختلف، تغییر می دهند. شناخت درمانی هم یعنی تغییر تفکری که منجر به انجام رفتاری می شود. تلفیق این دو می شود شناختی- رفتاری. بیشتر درمانگران، برای کار کردن با مراجعانی که اضطراب و افسردگی دارند از هر دو روش شناختی و رفتاری استفاده می کنند.

کسانی که این روش را پایه گذاری کردند و استفاده می کنند اذعان دارند که احتمالا افکار غیر منطقی منجر به مشکلات روانی می شود. ولی به احتمال بیشتری رفتار ناکارآمد به وسیله ی محیط و محرک های درونی و بیرونی انسان کنترل می شود.

سی بی تی یا همان درمان شناختی- رفتاری مسئله محور( مشکل محور) و عمل گرا است. یعنی بر مشکل خاصی تمرکز می کند تا آن را حل کند و درمانگر تلاش می کند تا با کمک مراجع با روشی خاص مشکلات را حل کند. درمانگر رهنمودهایی به مراجع با توجه به رویکرد خودش می کند.

درمانگران شناختی- رفتاری اعتقاد دارند که در مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب یا .. باید محرکی که باعث ترس و استرس  شده است را یافت. مثلا ممکن است فرد به هر علتی از محرکی که در حالت عادی ترس آور و استرس زا نیست بترسد. در این مواقع درمانگر با سوالاتی به این خواهد رسید که چرا فرد از وضعیتی می ترسد که به طور طبیعی ترس آور نیست؟ مثلا فردی از صدای بوق ماشین می ترسد زیرا او در گذشته شاهد تصادفی شدید بوده است و هم زمان بوق ماشین ها با آن وضعیت همراه شده بنابراین هر بار بوق ماشین تداعی کننده تصادف شدید است. به ترس از بوق ماشین در این جا ترس شرطی شده می گوییم.

درمانگران رفتاری اعتقاد دارند که مشکلاتی نظیر افسردگی و ... نتیجه ی ترس های شرطی شده هستند. آنان اعتقاد دارند که ترس ها باعث اجتناب و اختلالات متعددی می شود. درمانگران شناختی هم اعتقاد دارند که تفکرات خودآگاه بر رفتار فرد تاثیر می گذارند. حالا رویکرد شناختی- رفتاری ترکیب این دو هست و درمانگران این رویکرد می گویند که تفکر ما بر روی رفتار ما تاثیر می گذارد.

سی بی تی یا همان رویکرد شناختی- رفتاری برای انواع اختلالات موثر است. اختلالاتی نظیر مشکلات خلقی، اضطراب، اختلالات خوردن، اعتیاد به مواد مخدر، تیک و اختلالات سایکوتیک ( روان پریشی ).

تعداد زیادی از روش های سی بی تی مورد ارزیابی قرار گرفته و مورد توجه قرار گرفته است. در حالیکه برخی محققین اعتبار این روش را مورد سوال قرار داده اند و ادعای این رویکرد مبنی بر موثر بودن بیش از رویکردهای دیگر را مورد سوال قرار داده اند.

توضیحاتی درباره ی رویکرد شناختی- رفتاری برای آشنایی شما دادیم حالا سراغ سوالاتی که توسط انستیتو آرون تی بک ( یکی از بزرگترین درمانگران و محققین رویکرد شناختی) پاسخ داده شده است، می رویم. این انستیتو توسط خانم دکتر جودیت بک( دختر ایشان) اداره می شود.

من یکی یکی به سوالات و پاسخ آن ها درباره ی این روش درمانی می پردازم.

روش درمانی شناختی- رفتاری چیست؟

درمان شناختی- رفتاری یکی از چند اشکال درمانی هست که از نظر علمی مورد ارزیابی قرار گرفته و تاثیرات آن مشخص شده است. با آزمایشات کلینیکی هزاران نفر مورد آزمایش قرار گرفته اند و تاثیر آن برای اختلالات متعددی اثبات شده است. بر خلاف سایر رواندرمانی ها، درمان شناختی بیشتر بر روی حال ، زمان محدودتر درمانی و حل مسئله یا مشکل تمرکز می کند . به علاوه مراجعان مهارت های خاصی برای زندگی کردن می آموزند.

این مهارت ها شامل شناسایی افکار تحریف شده، اصلاح عقاید و باورها، یادگیری روش های مختلف و تغییر رفتارهاست.

نظریه ای که باعث ایجاد این روش شده است چیست؟

درمان شناختی- رفتاری بر اساس مدل شناختی بنا نهاده شده است. نحوه ای که ما وضعیت را درک می کنیم بر چگونگی احساس کردن ما تاثیر می گذارد.

برای مثال: ممکن است کسی این سایت را بخواند و بگوید که " چه سایت خوبی! این همان سایتی است که مدت ها دنبال آن می گشتم "  ولی ممکن است فرد دیگری این سایت را ببیند و بگوید " این سایت جالب نیست و انتظار بیشتری داشتم ". بنابراین اولین نفر که شرح دادیم حس خوبی داشت و دومی از دیدن سایت دلسرد شد. بنابراین این صرفا محیط و شرایط نیست که باعث حس خاصی می شود بلکه درک وضعیت و تفکر راجع به آن توسط هر فردی باعث حس متفاوتی می شود.

وقتی افراد ناراحت هستند، دیدگاه آن ها غیر صحیح و افکار آن ها احتمالا غیر واقع گرایانه است. درمان شناختی- رفتاری به آن ها کمک می کند که افکار ناراحت کننده ی خود را شناسایی کنند و افکار خود را ارزیابی کنند تا بدانند تا چه حد افکارشان واقع گرایانه است. سپس می آموزند که چگونه افکار تحریف شده ی خودشان را تغییر دهند. زمانی که بیشتر منطقی فکر می کنند، احساساس بهتری دارند. تاکید اصلی به طور مداوم بر روی حل مشکل و مخصوصا تغییر رفتار است.

چگونه برای درمان شناختی- رفتاری آماده شوم؟

اولین قدم خیلی مهم تعیین اهداف شما از شروع رواندرمانی است. از خودتان بپرسید که می خواهید چه تغییری در انتهای درمان بکنید؟ با دقت به طور اختصاصی فکر کنید دوست دارید در هر موقعیتی چه تغییراتی کنید. مثلا در مدرسه، خانه یا ... یا تغییراتی که می خواهید در روابط شما اتفاق بیفتد.

به نشانه ها و علایمی که در رفتارتان باعث آزار شما هست، فکر کنید. مثلا کدام رفتار را می خواهید کاهش دهید یا حذف کنید. به این فکر کنید که در چه حوزه هایی از زندگی خود می خواهید پیشرفت کنید. مثلا می خواهید علایق معنوی، عقلانی یا فرهنگی خود را دنبال کنید یا مثلا می خواهید تمرین و ممارست را افزایش دهید. عادت های بد خود را کاهش دهید و مهارت های بین فردی خوب بیاموزید.

درمانگر به شما کمک خواهد کرد که لیست اهداف خود را گسترش دهید. درمانگر به شما کمک خواهد کرد تا بدانید کدام اهداف را باید خودتان تمرین کنید و کدام اهداف را می توانید در جلسات رواندرمانی تمرین کنید.

درمان شناختی- رفتاری چه طور کمک می کند که بیماران درمانگر خود شوند؟

در هر جلسه ی درمانی، درمانگران به مراجع کمک می کنند تا مشخص کنند که در این هفته با کدام مشکلاتشان مواجه شوند. درمانگران باید اطلاعات را جمع آوری کنند و عقاید و رفتاری را شناسایی کنند که می تواند به مراجعان برای حل مشکلشان کمک کند. درمانگران مراجع را به سمتی هدایت می کنند که به طور فعال انتخاب کند که برای تغییر باید از کجا شروع کند.

درمانگر و مراجع با همدیگر تکالیف خانه را تهیه می کنند که در طول هفته چگونه برنامه را اجرا کند تا بتواند مشکلاتش را حل کند و تغییر در افکار و رفتارش ایجاد کند. این دوره باعث می شود که مراجعان خودشان در درمان خود فعالیت کنند و فعال باشند. آنان شروع به بررسی راهی می کنند تا از تغییرات کوچک در افکارشان شروع کنند و اینکه هر روز چه کاری انجام دهند.

پس از اتمام درمان، مراجعان کاربرد مهارت ها و روش هایی که باید هر روز به کار ببرند را آموخته اند.

این روش درمانی چه نظری درباره ی دارو دارد؟

درمان شناختی- رفتاری هم عمل گرا و کاربردی است و هم با روش های دیگر همکاری دارد. این روش با شما درباره ی داشتن و نداشتن فایده ی دارو درمانی  بحث می کند. برخی بیماران هرگز درمان دارویی دریافت نمی کنند ولی برخی اختلالات نیاز به ترکیب دارو درمانی و رواندرمانی شناختی- رفتاری با هم دارند. اگر شما فکر می کنید که نیاز به دارو درمانی دارید می توانید در این مورد با درمانگر خود صحبت کنید و اگر لازم شد از یک روانپزشک در این مورد مشاوره بگیرید تا بررسی کنید که واقعا نیاز به دارو درمانی هست یا خیر. از این طریق می توانید مقدار مصرف و نوع داروی خود را از طریق مشاوره با روانپزشک بررسی کنید.

اگر احساس نیاز به دارو نمی کنید بهتر است شما و درمانگرتان این را بسنجید. بررسی کنید که بعد از چهار تا شش هفته از شروع درمان تا چه حد پیشرفت داشته اید و تعیین کنید که چه زمانی شما به مشاوره ی یک روانپزشک نیاز دارید. این گونه با متخصص مشورت کرده اید که آیا دارو درمانی برای شما فایده دارد یا خیر.

چگونه می توانم استفاده ی بهتری از رواندرمانی شناختی-رفتاری کنم؟

یک راه این است که از درمانگر خود سوال کنید که چه طور می توانید یک مکمل در کنار درمان خود بیابید. مثلا خواندن کتاب های درمان شناختی- رفتاری، دانستن تجربیات مراجعان دیگر از طریق خواندن گزارشات درمان های این رویکرد و ...

راه دیگر این است که برای هر جلسه خود را آماده کنید. درباره ی جلسه ی قبل فکر کنید و تند تند برای خود یادداشت کنید که برای جلسه ی بعد می خواهید درباره ی چه چیزهایی بحث کنید.

راه سوم برای حداکثر استفاده از درمان این است که مطمئن شوید که روش هایی که در فکر کردن و رفتار کردن آموخته اید وارد زندگی خود کرده اید.

درمانگر شما باید مطمئن شود که تکالیف خانه ای که به شما داده است را انجام می دهید و برای او می برید و چیزهایی که باید در جلسه به یاد بیاورید را ثبت کرده اید.

تغییراتی که در افکار و رفتارتان ایجاد کرده اید را باید در زندگی ادامه دهید.

اگر رواندرمانی موثر باشد باید پس از درمان چگونه فکر کنم؟

تعداد زیادی از مراجعان، کاهش در علایم آزار دهنده ی شان را در عرض چند هفته گزارش می کنند یا گاهی زودتر. اگر آن ها به خوبی تکالیفشان را بین جلسات انجام دهند و روزانه به آن توجه کنند، تغییرات کاملا محسوس است و بهتر از گذشته فکر و رفتار می کنند.

چگونه درمانگر مناسب پیدا کنم؟

در این قسمت انستیتو بک توضیح داده است که چگونه افرادی که امریکا زندگی می کنند یا کشورهای دیگر، می توانند درمانگران معتبر شناختی- رفتاری را بیابند. سایتی را معرفی کرده است که در آن جا می توانند افراد جست و جو کنند.

ولی در مورد ایران باید عرض کنم که شما اگر به این روش درمانی علاقه مند شده اید بهتر است از طریق مراکز مشاوره ی دانشگاه ها، اساتید معتبر این رویکرد را پیدا کنید. من در این جا از نام بردن فاکتور می گیرم که تبلیغ برای کسی نباشد ولی می توانید به مراکز مشاوره ی دانشگاه تهران، بهشتی و .. مراجعه کنید و اگر اساتید وقت نداشتند، افراد مورد تایید ان ها را بیابید. یادتان باشد انتخاب درمانگر مناسبی که در این روش ماهر باشد بسیار مهم است. بهتر است به بیراهه نروید.

اجزاء ضروری درمان شناختی- رفتاری چیست؟

این مهم است که به خاطر بسپارید که درمان شناختی- رفتاری از روش های متنوعی برای هر یک از اختلالات روانپزشکی استفاده می کند.

درست است که روش های مختلفی در درمان وجود دارد و بستگی به فرد دارد ولی برخی اجزای درمانی مشترک هستند. مثلا تعیین اهداف، تعیین برنامه ی درمانی و انتخاب مداخلات درمانی ولی از همه مهم تر رابطه ی درمانی است. با هر روش و رویکردی که کار می کنیم مهم ترین چیز این است که رابطه ی ما و درمانگرمان چه طور باشد.

ایجاد اعتماد و توافق از اولین جلسه ای که مراجع را می بینیم باعث ایجاد همدلی درست می شود. باید مفاهیم با مراجع در میان گذاشته شود. همکاری در درمان ضروری است بنابراین او باید خوب بیاموزد که مفاهیم چیست.

بخش مهم دیگر هر جلسه ی درمانی کمک به بیماران برای پاسخ به افکار ناصحیح و غیر مفید است. وقتی بیمار شرایط و احساسات ناراحت کننده ای دارد یا رفتارش ناکارآمد است بهترین سوال درمانگر از او این است که " الان در فکر و ذهن تو چه می گذرد؟ "

اولین بار درمانگر به بیمار کمک می کند تا افکار ناکارآمد را شناسایی کند. درمانگر کمک می کند به مراجعان که سازگاری بیشتر و دیدگاه صحیح تری به دست آورند . مخصوصا باید به بیمار کمک شود که اعتبار و فایده ی افکارش را امتحان کند.

درمانگر به بیمار کمک می کند تا راهی را برای تست کردن درستی رفتار و افکارش بیابد. در واقع با امتحان کردن افکار و رفتارشان می خواهند ببینند که پیش بینی هایشان از رفتارشان درست است؟

چرا من برای درمان مردد هستم؟

اگر برای درمان شدن مردد هستید به موارد زیر فکر کنید:

شما مجبور نیستید که تعهد بدهید به ادامه ی درمان:

برخی بیماران در تعداد کمی از جلسات، احساس می کنند که تغییرات خوبی را شاهد بوده اند سپس می توانند انتخاب کنند که ادامه می دهند یا نه.

درمان را یک تجربه بدانید

هیچ راهی نیست تا مطمئن شوید که این درمان قطعا و کاملا مفید است. ولی به افراد زیادی کمک کرده است. این روش درمانی را به عنوان یک کوشش برای تغییر بدانید. مدارک زیادی برای سودمند نبودن آن وجود ندارد. هر درمانی فایده هایی دارد.

شروع و انجام درمان ریسک بزرگی نیست

اگر درمان سودمند نبود به قدر کافی آن را متوقف کنید. این خوب نیست که اگر روشی در زندگی شما سودمند نیست آن را ادامه دهید. قرار است که تفاوت در زندگی شما ایجاد شود.

نگرانی شما طبیعی است

ممکن است نگران باشید که آیا رواندرمانی به من کمک خواهد کرد؟ نگرانی شما طبیعی است ولی این که بگویید هیچ چیزی حال مرا بهتر نمی کند، صحیح نیست.

مشکل مالی برای رواندرمانی

طرح های بیمه ی زیادی وجود دارد ( در امریکا و کشورهای دیگر ) که به قسمتی از رواندرمانی شما کمک می کند. هدف درمان شناختی- رفتاری این است که در کوتاه مدت، شما درمانگر خود باشید. شاید درمان شناختی- رفتاری سرمایه گذاری خوبی باشد برای شم