افسردگی کودکان

آیا کودکان هم از افسردگی رنج می برند؟

پاسخ این سوال " بله " هست. افسردگی دوران کودکی با غم و اندوه های روزانه و طبیعی دوران رشد متفاوت است. فقط به این علت که کودک غمگین به نظر می رسد به این معنی نیست که او افسرده است. افسردگی قابل توجه شبیه ناراحتی های عادی نیست.

اگر غمگینی کودک دوام پیدا کند یا او در فعالیت های روزمره، تکالیف مدرسه و سایر ابعاد رشدش دچار مشکل شود و رفتارهای مخرب داشته باشد به این معنی هست که او دچار افسردگی شده است. اگر فرزند شما گاهی ناراحت هست این معنی خاصی ندارد. حتما باید ناراحتی و رفتار مخرب او در ابعاد مختلف زندگیش وارد شود. یادتان باشد که افسردگی همان قدر که به عنوان بیماری در نظر گرفته می شود همان قدر هم قابل درمان است.

چه زمانی می توانم بگویم که فرزندم افسرده است؟

نشانه ها و علایم افسردگی کودکان متنوع است. در اغلب موارد افسردگی کودکان تشخیص داده نمی شود و درمان نمی شود زیرا خانواده ها به عنوان روند رشد طبیعی کودک در نظر می گیرند و تصور می کنند که تغییرات روانشناختی طبیعی کودک است.

تحقیقات اولیه ی پزشکی که بر روی افسردگی کودکان انجام می شد، بر رفتارهای تکانشی ( بدون فکر ) و عصبانیت های کودک تمرکز می کردند و همین باعث می شد که به خلق پایین و افسردگی کودک توجه نکنند. در واقع کودکان گاهی علایمی شبیه بزرگسالان دارند. آن ها تصور می کردند که افسردگی در کودکان خودش را با عصبانیت نشان می دهد در حالی که همیشه این گونه نیست.

علایم اولیه ی افسردگی متغیر است. یعنی اینکه احساس غم، ناچاری یا استیصال و تغییرات خلقی را به صورت متغیر شاهد خواهید بود.

نشانه ها و علایم افسردگی کودکان:

تحریک پذیری و عصبانیت

غم و استیصال مداوم

انزوا و گوشه گیری اجتماعی

افزایش حساسیت به طرد شدن از جانب دیگران

تغییر در اشتها، چه به صورت کاهش و چه به صورت افزایش اشتها

تغییر در میزان خواب کودک چه به صورت کم خوابی و چه به صورت خواب بیش از اندازه

فریاد کودک به صورت طغیان و گریه کردن

مشکل در تمرکز کردن

خستگی و کاهش انرژی

شکایت های جسمانی کودک مثل دل درد و سر درد که به درمان پزشکی پاسخ نمی دهد

کاهش توانایی عملکرد در طول فعالیت های خانه، مدرسه و ...

کاهش عملکرد در بازی با دوستان و لذت نبردن از تفریح

احساس گناه و بی ارزشی

مشکل در تفکر و تمرکز

افکار خودکشی و اندیشیدن به مرگ

البته باید بدانید که همه ی این علایم در همه ی کودکان دیده نمی شود. در حقیقت علایم مختلف در زمان های مختلف و تحت شرایط  خاصی پدیدار می شوند. مثلا ممکن است برخی کودکان در محیط های خاصی با وجود افسردگی به عملکرد و رفتار منطقی خود ادامه دهند ولی برخی دیگر از تغییرات قابل توجه رفتاری و خلقی رنج برند. مثلا برخی کودکان در تکالیف مدرسه دچار مشکل می شوند و علاقه ی خود به مدرسه را از دست می دهند و افت می کنند. گاهی می توان این تغییرات را در ظاهرشان دید. ظاهر ژولیده و بی حال آن ها در صورت داشن علایم دیگر افسردگی می تواند ناشی از افسردگی شان باشد.

وقتی سن آنان بالاتر از 12 سال هست حتی می توان مصرف مواد مخدر و الکل را در آن ها شاهد بود. البته در کودکان کمتر از 12 سال مصرف مخدر یا خود کشی نسبتا نادر است. جوانان معمولا تلاش برای خودکشی می کنند مخصوصا وقتی که ناراحت و عصبانی هستند. دختران بیشتر تظاهر به خودکشی می کنند ولی پسران بیشتر تلاشی واقعی در جهت خودکشی دارند.

کودکانی که در تاریخچه ی خانواده ی خود والدین الکلی یا معتاد داشته اند یا قربانی خشونت های خانگی یا تجاوز جنسی و جسمی ( کتک خوردن ) بوده اند در معرض ریسک بالای خودکشی قرار دارند.

کدام کودکان دچار افسردگی می شوند؟

حدود دو و نیم درصد کودکان امریکایی دچار افسردگی هستند البته این مقاله ای که ترجمه کرده ایم، مربوط به سال 2014 هست یعنی یک سال قبل. در ایران هم روانپزشک محترم فوق تخصص کودک و نوجوانی گفته بودند که طبق تحقیقات ایشان بین دو و نیم تا پنج درصد افسردگی بین کودکان رایج است.

افسردگی در کودکان زیر ده سال پسر بیشتر است. در سن 16 سالگی و بالاتر دختران بیشتر افسرده اند.

چه چیزی باعث افسردگی در کودکان است؟

مانند بزرگسالان، افسردگی در کودکان هم می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. به عنوان مثال عوامل مربوط به سلامتی جسمی، حوادث زندگی، تاریخچه ی خانواده، محیط زندگی، آمادگی ژنتیکی، اختلال هورمون یا انتقال دهنده های عصبی و ... افسردگی حالت خلقی گذار نیست و حتما به درمان نیاز دارد.

می توان از افسردگی کودکان جلوگیری کرد؟

کودکانی که والدین افسرده دارند بیشتر در معرض افسردگی قرار دارند. فرزندان والدینی که از افسردگی رنج می برند، افسردگی زودرسی دارند نسبت به کودکانی که والدین افسرده ندارند.

کودکانی که خانواده های بحران زده ای دارند یا کودکانی که سوء مصرف الکل یا مخدر داشته اند در معرض ریسک بزرگی برای افسردگی قرار دارند.

تشخیص افسردگی در کودکان چگونه انجام می گیرد؟

اگر علایم ذکر شده در مورد افسردگی در کودک شما بیش از دو هفته دوام داشت بهتر است که فرزندتان را برای ویزیت پیش متخصص سلامت روان ببرید تا مطمئن شوید که علل جسمانی باعث این علایم نیست. مثلا علایم خستگی و بی انرژی بودن ممکن است به علت سرماخوردگی و بیماری جسمانی باشد. اگر نبود باید روانپزشک فوق تخصص کودک و نوجوان درمان مناسب برای کودک شما را تشخیص دهد. یادتان باشد که درمان ممکن است فقط دارویی نباشد. اگر کودک شما به انواع رواندرمانی نیاز داشت باید در کنار مصرف دارو از رواندرمانی هم بهره ببرد.

وقتی پیش متخصص می روید باید ارزیابی اولیه شامل مصاحبه با شما به عنوان والدین و همچنین با فرزندتان انجام شود. تست های روانشناختی هم لازم است. اطلاعاتی از معلمان و هم کلاسی ها می تواند برای ارزیابی کودک شما مفید باشد زیرا نشان می دهد که علایم او در کدام فعالیت های کودک شما و در چه محیط هایی وجود و دوام دارد. ممکن است مشخص شود در چه محیط و شرایطی علایم او تغییر می کند و تشدید می شود.

تست و آزمون مشخصی وجود ندارد که افسردگی کودک شما را واضحا نشان دهد. مصاحبه با کودک و با شما به عنوان والدین در کنار آزمون های روانشناختی و پرسشنامه ها می تواند مفید باشد.

گاهی جلسات درمانی و پرسشنامه ها می تواند اختلالات دیگری که همراه با افسردگی هستند را کشف کند. مثلا اختلال نقص توجه و بیش فعالی، اختلال رفتاری یا وسواس که معمولا همراه افسردگی هستند.

گزینه های درمانی افسردگی کودکان چیست؟

درمان افسردگی کودکان شبیه درمان افسردگی بزرگسالان است. درمان شامل درمان دارویی و رواندرمانی است. ولی نقش خانواده و محیط کودک در طول درمان از درمان افسردگی بزرگسالان  متفاوت است. یعنی در درمان افسردگی کودکان محیط زندگی آن ها، مدرسه و برخورد خانواده بسیار مهم است.

روانپزشک کودک شما به احتمال زیاد رواندرمانی را در اولویت قرار می دهد و سپس داروهای ضد افسردگی را پیشنهاد می کند. اگر رواندرمانی جواب ندهد، متخصص به درمان دارویی فکر می کند مگر اینکه علایم موجود فقط به دارو درمانی پاسخ دهند.

بهترین روش درمان افسردگی ترکیب دارو و رواندرمانی است.

چشم انداز بلند مدت

مطالعات نشان داده اند که جدیدا اولین دوره ی افسردگی در سن کمتری نسبت به گذشته اتفاق می افتد. مثلا اگر در گذشته در سن 8 سال اتفاق می افتاد حالا در سن هفت سالگی اتفاق می افتد. اعداد فقط مثال هستند برای درک بهتر مطلب.

مانند بزرگسالان ممکن است افسردگی دوباره در طول زندگی اتفاق بیفتد. معمولا افسردگی همزمان با بیماری های جسمانی اتفاق می افتد. معمولا افسردگی می تواند زودتر از بیماری های جسمی قابل توجه و جدی اتفاق بیفتد. حتی افسردگی می تواند منجر به بیماری های جسمی جدی شود و آن ها را تشدید کند. بنابراین تشخیص و درمان به موقع افسردگی بسیار مهم است.

به عنوان والدین شاید انکار افسردگی کودک خود را ترجیح بدهید و ممکن است نگران انگی باشید که اجتماع بر کودک شما می زند ولی بهتر است به دنبال کمک حرفه ای برای فرزندتان باشید. کودک شما در حال رشد است چه از نظر احساسی و چه از نظر جسمی بنابراین درمان به موقع و مناسب باعث می شود که او از هر نظر بهتر رشد کند و سلامت روان خود را به دست بیاورد.

شاید لازم است که بدانید افسردگی در دوران نوجوانی، جوانی و .. چه تاثیراتی بر فرزند شما خواهد گذاشت.

والدین باید نسبت به علایم خودکشی فرزندشان هوشیار باشند

علایم هشدار دهنده ی خودکشی در رفتار کودکان شامل موارد زیر است:

علایم زیاد افسردگی اعم از تغییرات در اشتها، خواب و فعالیت

انزوای اجتماعی مانند کناره گیری از خانواده

سخن گفتن از خودکشی، نا امیدی و استیصال

افزایش رفتارهای بدون فکر مانند رفتارهای پر خطر جنسی و ..

افزایش رفتارهای ریسک دار

حوادث مکرر

سوء مصرف مواد مخدر

تمرکز بر افکار منفی و اتفاقات ناگوار

صحبت کردن درباره ی مرگ و مردن

گریه کردن زیاد و کاهش بیان احساسات

بذل و بخشش اموال